Albania – Czy to naprawdę kraj muzułmański?
Pierwsze wrażenia i obawy
Kiedy w 2015 roku planowałem swoją pierwszą podróż do Albanii, spotkałem się z ostrzeżeniami ze strony rodziny. Obawiali się o moje bezpieczeństwo, przekonani, że Albania, jako kraj muzułmański, może być niebezpieczna. W tamtym czasie moja wiedza o tym państwie była znikoma, więc postanowiłem zgłębić temat. Rozpocząłem intensywną lekturę o jego historii i rozmawiałem z wieloma Albańczykami, aby lepiej zrozumieć ich kulturę i światopogląd.
Historyczne korzenie religii w Albanii
Czasy chrześcijańskie i najazd Imperium Osmańskiego
Zanim Albania znalazła się pod panowaniem Imperium Osmańskiego w XV wieku, była krajem chrześcijańskim. Turcy stopniowo zajmowali tereny albańskich klanów, w tym miasto Kruja – rodzinne miejsce Jana Kastrioty, ojca Gjergja Kastrioty, znanego później jako Skanderbeg – bohatera narodowego Albanii.
Po zdobyciu twierdzy w Kruji, młody Gjergj został zabrany do Turcji jako zakładnik. Wychowywany i szkolony w armii osmańskiej, szybko opanował język i brał udział w licznych kampaniach wojennych. Jednak w 1443 roku, wraz z grupą 300 lojalnych towarzyszy, uciekł z armii tureckiej i powrócił do Albanii, gdzie przez kolejne 25 lat skutecznie stawiał opór Turkom.
Po jego śmierci w 1468 roku, Turcy ponownie przejęli kontrolę nad krajem i pozostali tam przez kolejne cztery stulecia.
Skąd islam w Albanii?
Proces islamizacji społeczeństwa
Początkowo Albania była chrześcijańska – islam pojawił się dopiero wraz z okupacją turecką. Przejście na nową religię często było wymuszone – albo z obawy przed prześladowaniami, albo ze względu na przywileje. Muzułmanie mogli liczyć na lepsze traktowanie: krótsze kolejki w urzędach, przydział lepszych gruntów czy uniknięcie wysiedleń, które dotykały chrześcijan.
Czas represji religijnej – rządy Envera Hoxhy
Okres od 1944 do 1985 roku, kiedy władzę sprawował Enver Hoxha, był wyjątkowo trudny dla wszystkich wspólnot religijnych. Hoxha ogłosił Albanię pierwszym na świecie państwem ateistycznym – zakazał jakiejkolwiek religii. Zburzono setki meczetów, cerkwi i kościołów, a świątynie przerabiano na magazyny czy restauracje. Posiadanie Biblii czy Koranu mogło skutkować długoletnim więzieniem. Społeczeństwo żyło w strachu i wielu obywateli zaprzestało praktykowania wiary.
Religia w dzisiejszej Albanii – jak wygląda teraz?
Statystyki i współczesna religijność
Po upadku reżimu w 1985 roku sytuacja religijna się unormowała. Obecnie w Albanii:
- ok. 70% mieszkańców identyfikuje się z islamem,
- około 20% stanowią prawosławni,
- katolicy to około 10% społeczeństwa,
- istnieje też znaczna grupa osób niereligijnych.
Mimo dominującego udziału muzułmanów, islam praktykowany w Albanii ma wyjątkowo łagodny charakter. Wielu wyznawców to bektaszyci – liberalna, mistyczna gałąź islamu. Piją alkohol, jedzą wieprzowinę, a ich domy zdobią obrazy świętych – rzeczy nie do pomyślenia w bardziej konserwatywnych nurtach islamu.
Wzajemny szacunek i religijna tolerancja
W Albanii religia traktowana jest jako sprawa osobista. Istnieje szeroko rozumiana tolerancja między wyznawcami różnych religii. Małżeństwa mieszane – np. muzułmanina z katoliczką – nie są niczym nadzwyczajnym. Co więcej, w niektórych miejscowościach istnieją wspólne cmentarze dla wszystkich trzech głównych religii. Znane są również przypadki wspólnych miejsc modlitwy dla muzułmanów, katolików i prawosławnych.
Albańczycy wspólnie obchodzą najważniejsze święta religijne – i to niezależnie od wyznania. Dni wolne są przyznawane zarówno z okazji islamskich, katolickich, jak i prawosławnych uroczystości.
Albania – kraj pokoju i religijnej harmonii
Albania zaskakuje swoją otwartością i spokojem. Choć islam stanowi tu religię większościową, nie ma nic wspólnego z radykalizmem. Albański islam to przede wszystkim pokój, tolerancja i przyjazne współistnienie z innymi religiami.
Popularne wśród Albańczyków powiedzenie: „Religia to prywatna sprawa” dobrze oddaje ich podejście. Nikt nie wypytuje, w co wierzysz – to twoja osobista decyzja, którą należy uszanować.
Podsumowanie: Czy Albania to kraj muzułmański?
Tak, w sensie statystycznym – ale nie w sposób, w jaki często wyobrażamy sobie państwa muzułmańskie. Albania jest jednym z najbardziej tolerancyjnych krajów pod względem religijnym. Islam tutaj ma pokojowy, liberalny charakter, a społeczeństwo ceni wolność wyznania i wzajemny szacunek. To kraj, który pokazuje, że różnorodność religijna może być źródłem jedności, a nie podziałów.